SOCIALE EN ECOLOGISCHE VRAAGSTUKKEN
3.1 Introductie
Sarah en David staan te wachten in de rij voor de lunch op school. Sarah laat haar nieuwe smartphone aan David zien. Als ze bij de toonbank aankomen wordt Sarah boos, omdat er vanaf dat moment alleen vegetarisch wordt geserveerd. Eva duwt Sarah omver en zegt tijdens een woordenwisseling dat Sarah zich om de verkeerde dingen druk maakt. Na afloop van de schooldag maakt Sarah aan David duidelijk dat ze zich geen zorgen maakt over de huidige wereld, omdat er uiteindelijk een nieuwe gaat komen. Ze volgen even later Eva naar een gebouw waar Eva elke dag komt. In het gebouw treffen ze Eva, een vrouw en een kind aan. Ze raken in gesprek met Eva. Door in de ogen van een kind te kijken, leert Sarah een belangrijke les over het leven.
3.2 . Het nu en het later: Hoop die realiteit wordt
‘De wereld is niet perfect’ is een uitspraak waar het je waarschijnlijk wel mee eens bent. Als we naar onze wereld kijken zien we dat in ongelijkheid, armoede, ziekte en klimaatverandering. Deze dingen horen niet bij een perfecte wereld. Maar kan deze wereld wel ooit perfect worden? Daarover zijn de meningen zeer verdeeld. Achter deze vraag ligt een verlangen naar een betere wereld. Een wereld waarin ongelijkheid, armoede, ziekte en klimaatverandering geen rol meer spelen. Ook in de Bijbel is dit verlangen naar een betere wereld terug te vinden. De Joden in ballingschap verlangden bijvoorbeeld naar een tijd waarin God alles weer zou herstellen. In het laatste Bijbelboek heeft een persoon genaamd Johannes visioenen over een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Deze verlangens voor beter wereld spelen niet alleen een grote rol in het christendom, maar ook in de levens van alle andere mensen. In deze les gaan we dieper nadenken over deze verlangens van mensen. We gaan eerst wat beter kijken naar het visioen van Johannes.
Opdracht 1Hoe ziet jouw ideale wereld eruit?
Opdracht 2Lees op de volgende pagina de tekst over de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Misschien ken je deze tekst al. Schrijf op wat jij denkt dat het betekent.
Openbaring van Johannes 21:1-22:5 (gedeeltelijk)
Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want de eerste hemel
en de eerste aarde zijn voorbij, en de zee is er niet meer. Toen zag ik
de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, uit de hemel neerdalen, bij God
vandaan. Ze was als een bruid die zich mooi heeft gemaakt voor haar
man en hem opwacht. Ik hoorde een luide stem vanaf de troon, die
uitriep: ‘Gods woonplaats is onder de mensen, hij zal bij hen wonen. Zij
zullen zijn volken zijn en God zelf zal als hun God bij hen zijn. Hij zal alle
tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen
jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij.’
Hij die op de troon zat zei: ‘Alles maak ik nieuw!’ – Ik hoorde zeggen: ‘Schrijf
het op, want wat hier wordt gezegd is betrouwbaar en waar.’ – Toen zei
hij tegen mij: ‘Het is voltrokken! Ik ben de alfa en de omega, het begin en
het einde. Wie dorst heeft geef ik vrij te drinken uit de bron met water dat
leven geeft. Wie overwint komen al deze dingen toe. Ik zal zijn God zijn en
hij zal mijn kind zijn. Maar voor hen die laf en trouweloos zijn geweest, die
zich hebben ingelaten met gruwelijke dingen, met moord, ontucht, toverij
of afgodendienst, voor allen die de leugen hebben gediend: hun deel is de
vuurpoel met brandende zwavel, dat is de tweede dood.’ …
De stad schitterde door Gods luister, met een schittering als van een
edelsteen, als een kristalheldere jaspis. Ze had een grote, hoge muur met
twaalf poorten en bij elke poort stond een engel. Op de poorten waren
namen geschreven: de namen van de twaalf stammen van Israëls zonen.
Vanuit het oosten gezien waren er drie poorten, vanuit het noorden drie,
vanuit het zuiden drie en vanuit het westen drie. 14 De stadsmuur had
twaalf grondstenen, met daarop de namen van de twaalf apostelen van
het lam. … Maar een tempel zag ik niet in de stad, want God, de Heer, de
Almachtige, is haar tempel, met het lam. De stad heeft het licht van de
zon en de maan niet nodig: over haar schijnt Gods luister, en het lam is
haar licht. … De volken zullen in haar hun lof en eer komen betuigen. Maar
alles wat verwerpelijk is en iedereen die zich met gruwelijke dingen en
leugens inlaat, komt de stad niet binnen, alleen zij die in het boek van het
leven staan, het boek van het lam.
Hij liet me een rivier zien met water dat leven geeft. De rivier was helder als
kristal en ontsprong aan de troon van God en van het lam. In het midden
van het plein van de stad en aan weerskanten van de rivier stond een
levensboom, die twaalf vruchten gaf, elke maand zijn eigen vrucht. De
bladeren van de boom brachten de volken genezing. Er zal niets meer zijn
waarop nog een vloek rust. De troon van God en van het lam zal daar in
de stad staan. Zijn dienaren zullen hem vereren en hem met eigen ogen
zien, en zijn naam staat op hun voorhoofd. Het zal er geen nacht meer
zijn en het licht van een lamp of het licht van de zon hebben ze niet nodig,
want God, de Heer, zal hun licht zijn. En zij zullen als koningen heersen tot
in eeuwigheid.
3.3 De wereld van de Bijbel
Het verlangen naar een perfecte wereld is van alle tijden. In de Bijbel word er ook verlangd naar een tijd die beter zou worden. Aan het begin van de Bijbel, in het boek Genesis, staat ook een verhaal van een ‘perfecte’ wereld.
Genesis is het eerste boek van de Bijbel. Genesis is een Grieks woord dat ‘oorsprong’ betekent. Genesis bevat twee oorsprongsverhalen.
In het tweede oorsprongsverhaal (Genesis 2-3) wordt verteld dat God
de tuin van Eden aanlegde en de mens schiep om in deze tuin te
wonen. In het midden van de tuin stonden twee speciale bomen: de boom
van het leven en de boom van de kennis van goed en kwaad. De mens
mocht niet van de vruchten van de laatste boom eten, maar at er toch van
na verleid te zijn door een pratende slang.
De tuin van Eden wordt omschreven als een prachtige oase waar veel levende wezens waren. Veel christenen zien de tuin als een ‘ideale’ plek. Een belangrijk onderdeel van de tuin van Eden is dat de mens er samen was met God. Het verliezen van dit ideaal is het beginpunt van het verhaal van de mensheid en God dat in de Bijbel beschreven staat. De tuin van Eden speelt een belangrijke rol in het denken over leven met God in zowel het jodendom als het christendom.
Opdracht 3
Wat maakt de tuin van Eden een Ideale plek?
A. De tuin van Eden was prachtige oase.
B. In de tuin van Eden woonde God samen met mensen.
C. In de tuin van Eden konden dieren praten.
D. De tuin van Eden is door God gemaakt.
3.4. De wereld van het verhaal
De ‘Openbaring van Johannes’ is een vreemd Bijbelboek. Het is volgens het boek zelf door een zekere Johannes is geschreven, terwijl hij gevangen zat op het eiland Patmos (Griekenland). Het boek bevat een hele hoop visoenen en een aantal brieven. Het genre van het boek wordt apocalyptische literatuur genoemd.
Apocalyptische literatuur zijn teksten waarin door visoenen geheimen
of beelden aan mensen worden onthuld. Andere voorbeelden van
apocalyptische teksten in de Bijbel zijn te vinden aan het einde van het boek
Daniël en in het Mattheüsevangelie, hoofdstuk 24
Het lezen van een Bijbeltekst is niet altijd makkelijk. Om dit te vergemakkelijken kun je vragen stellen. In les over ‘teksten van geweld’ werden al een aantal vragen behandeld die je kunt stellen over de tekst als je een Bijbeltekst leest. Wat je ook kan doen is kijken wat voor tekst je leest (genre). Daarnaast is het belangrijk om te begrijpen wat ervoor of na de Bijbeltekst staat. Bij Openbaring 21:1-22:5 valt op dat deze tekst aan het einde van het boek staat. In het boek worden allerlei gebeurtenissen beschreven van een strijd tussen God en de tegenstander, Satan. In deze strijd speelt de mensheid een belangrijke rol. Deze strijd eindigt in hoofdstuk 20 met de vernietiging van de Satan. Het daaropvolgende hoofdstuk 21 beschrijft een nieuwe tijd van hoop en vrede. Openbaringen 21:1-22:5 is het laatste visioen dat in het boek beschreven staat. Aan het slot van hoofdstuk 22 wordt nog een laatste boodschap aan de lezer gegeven.
Naast het kijken naar de context van een Bijbeltekst moet je ook goed kijken wat er precies in een Bijbeltekst staat. Je kan bijvoorbeeld de zinnen en specifieke woorden beter bekijken. Daarnaast kun je ook nadenken over welke gedeeltes van de tekst je opvallen. Of welke inhoudelijke standpunten logisch of onlogisch voor jou zijn. Deze vragen helpen je om de inhoud van een tekst beter te begrijpen.
Opdracht 4
Lees het onderstaande fragment uit de Bijbeltekst. Wat valt je op? Welke woorden springen eruit voor jou? Wat vind je vreemd? Wat trekt jouw aandacht?
Openbaringen 21:1-7
Ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Want de eerste hemel
en de eerste aarde zijn voorbij, en de zee is er niet meer. Toen zag ik
de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem, uit de hemel neerdalen, bij God
vandaan. Ze was als een bruid die zich mooi heeft gemaakt voor haar
man en hem opwacht. Ik hoorde een luide stem vanaf de troon, die
uitriep: ‘Gods woonplaats is onder de mensen, hij zal bij hen wonen. Zij
zullen zijn volken zijn en God zelf zal als hun God bij hen zijn. Hij zal alle
tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen
jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij.’ Hij die op de
troon zat zei: ‘Alles maak ik nieuw!’ – Ik hoorde zeggen: ‘Schrijf het op,
want wat hier wordt gezegd is betrouwbaar en waar.’ – Toen zei hij tegen
mij: ‘Het is voltrokken! Ik ben de alfa en de omega, het begin en het einde.
Wie dorst heeft geef ik vrij te drinken uit de bron met water dat leven geeft.
Wie overwint komen al deze dingen toe. Ik zal zijn God zijn en hij zal mijn
kind zijn.
Opdracht 5
De tuin van Eden wordt gezien als een ideale, maar vergane plek. Ook de nieuwe hemel en nieuwe aarde, zoals die hier beschreven staan, kun je zien als ideale plek. In Openbaring 21 wordt dus een ideale wereld voorgesteld. Beschrijf in eigen woorden hoe deze wereld eruitziet
Opdracht 6
Lees de volgende stellingen. Geef aan met welke je het eens bent.
1. Het bereiken van de ideale wereld is iets dat mensen moeten proberen.
2. Om de perfect wereld te bereiken mogen we geweld gebruiken.
3. Voor het bereiken van een ideale wereld is het aanpakken van
klimaatverandering eigenlijk niet belangrijk.
4. Mensen kunnen eigenlijk niet bijdragen aan het bereiken van de ideale
wereld.
5. Het is mijn taak om mensen hetzelfde te laten denken als mij, dan komt
de ideale wereld vanzelf dichterbij.
Ideaalbeelden
Hoewel de wereld dus niet perfect is, zouden de meeste mensen wel graag
willen dat de wereld steeds meer perfect wordt. Veel mensen kunnen zich
zo’n perfecte wereld goed inbeelden. Een beeld van hoe een perfecte wereld
eruitziet is een ideaalbeeld. Ideaalbeelden zijn belangrijk, omdat ze een blik
geven van een wereld waar we graag in zouden willen leven. Deze beelden
kunnen mensen motiveren om te proberen dit ideaal te verwezenlijken. Het
beeld in Openbaring 21 is een ideaalbeeld waarin wordt beschreven hoe een
wereld zonder problemen eruit zou zien. In dit beeld is er eeuwige vrede,
geen oorlog en pijn meer en is iedereen heel gelukkig. Daarnaast mogen
mensen voor altijd in de nabijheid van God wonen.
Het zijn niet alleen christen die een ideaalbeeld hebben, er zijn veel
verschillende denkwijzen en levensbeschouwingen die een beeld van een
ideale wereld schetsen. In tabel 1 staan een aantal ideologieën en wat voor
ideaalbeeld bij deze ideologie hoort.
Een ideologie is een verzameling van ideeën die iemand heeft over
de wereld, mensen en hoe de samenleving eruit moet zien. Een
ideologie is de basis van waaruit verschillende mensen een perfecte wereld
voorstellen en keuzes maken in het leven.
Een samenleving die werkt als een markt waarin het vragen en aanbod van dingen heeft gezorgd voor een wereld waarin iedereen tot zijn recht komt en in vrijheid kan leven.
Het vormen van bedrijven die concurreren met elkaar. Communicatie tussen mensen over vraag en aanbod. Macht ligt in het beste aanbod.
Een samenleving waarin de manieren om dingen te produceren gedeeld worden door inwoners van een land. Iedereen is gelijk, waardoor er geen onrecht en armoede meer is.
De opstand van de onderdrukte mensen tegen de overheersers kan dit inluiden.
Een samenleving waarin landen niet meer bestaan, alle relaties gelijk zijn en iedereen zich in vrijheid voor de samenleving inzet. Deze inzet ontstaat door vrije afspraken tussen mensen en groepen van mensen. Door deze structuren bestaan ongelijkheid, discriminatie en armoede niet meer.
Het wegnemen van reisbeperkingen en het makkelijker maken om handel te bedrijven. Meer contact tussen verschillende landen en culturen te laten ontstaan.
Het leven van de mens staat in verbinding met en is een onderdeel van de natuur. Wat wij doen als mensen moet onderdeel zijn van de natuur. Door deze levenswijze wordt klimaatverandering teruggedrongen en is de aarde leefbaar voor iedereen, zonder armoede.
Het terugdringen van CO2 uitstoot en milieuvervuiling. Aandacht voor al het leven op aarde. Leven in lijn met wat de natuur ons biedt.
De afwezigheid van het lijden in alle aspecten van het leven. Door niet te lijden is iedereen intens gelukkig en is er geen onrecht, oorlog en verdriet meer.
Het volgen van het pad van acht stappen waarin gezocht wordt naar juistheid in inzicht, gedachten, spreken, handelen, wijze van levensonderhoud, inspanning, meditatie, en concentratie.
Een hoogtechnologische wereld waarin de regels en afspreken dienen voor de welvaart van alle inwoners. Door de technologische mogelijkheden bestaan klimaatverandering, ongelijkheid, armoede en ziekte niet meer
De toepassing van technologie in de wereld en in het leven van mensen.
Vergelijk de verschillende ideaalbeelden. Wat valt je op? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
Opdracht 8Een belangrijke vraag is of we de ideale wereld wel kunnen bereiken. Wat is de rol die wij spelen in het bereiken van een ideale wereld? In de tabel staan ook handelingen die aanhangers van een ideologie voor ogen hebben om hun ideaalbeeld te bereiken. Vergelijk de verschillende ideologieën in wat ze doen om hun ideaalbeeld te bereiken. Wat valt je op? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen?
In onze wereld hebben we op dit moment te maken met klimaatverandering, sociale ongelijkheid, ziekte en zo zijn er nog vele zaken die je kan noemen. De spanningen die we door deze problemen ervaren worden veroorzaakt doordat ze onze eigen levens direct raken. Tabel 1 geeft een aantal ideaalbeelden weer die mensen hoop geven. Deze hoop komt voort uit de oplossingen die volgens deze ideologieën kunnen bijdragen tot het krijgen van een betere wereld. Voor veel mensen is het fijn zo’n ideaalbeeld te hebben, omdat het een houvast en doel kan bieden in het leven. Toch kunnen de manieren, waarop een specifiek ideaalbeeld wordt nagestreefd, ook negatief zijn voor de wereld. Voorbeelden zijn de uitbuiting die door het kapitalisme kan komen, de privacy problemen die met technologische vooruitgang gepaard kunnen gaan, het geweld dat nodig is voor het communistische ideaal. Al deze problemen hebben niet te maken met het beeld dat deze ideologieën hebben, maar met wat ze uiteindelijk doen om hun doel te bereiken. De handelswijze van deze groepen kunnen dus ook een negatieve uitwerking op de aarde en de mensheid hebben.
Opdracht 9Wat doe jij om je ideale wereld bereiken?
Het voorstellen van een ideale wereld maakt het mogelijk om deze ideale wereld tegenover de huidige wereld te plaatsen. Dit kan helpen om de problemen van de huidige wereld beter te begrijpen. Het is dus helemaal geen probleem om een ideaalbeeld te hebben. Dat geldt ook voor de ideale voorstellingen die christenen hebben over de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Veel christenen hebben het dan meestal over een ideaalbeeld waarin God uiteindelijk alles recht zal zetten. Maar dat betekent niet dat christenen rustig moeten afwachten op God om dit ideaalbeeld tot stand te brengen. Jezus spreekt vanaf het begin van zijn publieke leven op aarde ook over een ideaalbeeld: het Koninkrijk van God.
Het koninkrijk van God is het regeren van God over de wereld en zijn
schepping. Jezus liet in zijn leven en onderwijs zien wat dat kan
betekenen. Het koninkrijk van God omvat eigenlijk allerlei aspecten van de
nieuwe hemel en aarde reeds in onze huidige wereld.
God gebruikt mensen, zoals de apostel Paulus, in zijn koninkrijk. Ook christenen vandaag de dag geloven nog steeds dat God ze gebruikt en dat ze mogen bijdragen aan het koninkrijk van God. Daarmee dragen we bij aan een betere wereld.
3.5 Woordenlijst
In deze woordenlijst vind je meer informatie en duiding bij bepaalde begrippen.
Aarde
De aarde is de planeet waarop de mensheid woont. De aarde staat in de Bijbel in contrast met de hemel,
omdat de aarde de woonplaats van de mens is en de hemel de woonplaats van God is.
Context
De context van een tekst is de omgeving die bepaalt wat een tekst betekent. Dit kan gaan om in wat voor
soort boek een stuk Bijbeltekst staat. Daarnaast kan het gaan om wat ervoor of na een Bijbeltekststaat.
Tenslotte, doelt context ook op de historische en culturele wereld van de auteur van de Bijbeltekst.
Genesis
Genesis is het eerste boek van de Bijbel en onder andere in twee verhalen de schepping van de mens beschrijft.
Genre
Een genre is categorisering van teksten die dezelfde soort structuur en stijl hebben. Verschillende teksten
verschillen in vorm, lengte en bepaald woordgebruik. Genres zijn vaak flexibel, waardoor een verhaal in
meerdere genres kan vallen.
Verschillende genres kunnen in moderne en hele oude teksten worden onderscheiden. Voorbeelden van
moderne genres zijn thriller, horror en biografie. Voorbeeld van hele oude genres zijn tragedie, epistel en
comedy.
Hemel
A genre is categorization of texts that have a similar structure and style. Different texts differ in form, length
and certain word usage. Genres are often flexible, so a text can fall into several genres.
Different genres can be distinguished in modern and ancient texts. Examples of modern genres are thriller,
horror and biography. Examples of ancient genres are tragedy, epistles and comedy.
Heaven
Het woord hemel verwijst naar de plek waar God woont. Veel mensen zien de hemel als de plek waar
mensen na hun dood naar toe gaan. Dit is niet wat er in de Bijbel met hemel wordt bedoeld. De hemel staat
in contrast met de aarde, omdat de hemel de plek van God is en de aarde de plek van de mens is.
Ideaalbeeld
Een ideaalbeeld is een beeld dat iemand heeft van iets dat perfect is. Een ideaalbeeld kan gaan over hoe
de wereld volgens een persoon perfect zou zijn. Het kan gaan over wat de perfecte persoon er volgens een
persoon is.
Ideologie
Een ideologie is een verzameling van ideeën die iemand heeft over de wereld, mensen en hoe de samenleving
eruit moet zien. Een ideologie is de basis van waaruit verschillende mensen een perfecte wereld voorstellen
en keuzes maken in het leven.
Jeruzalem
In de tijd van Jezus was Jeruzalem de hoofdstad van Palestina. Jeruzalem had een tempel, en veel synagogen
waar de joden naartoe kwamen om te bidden. Vandaag de dag is Jeruzalem nog steeds een belangrijke stad
voor joden over heel de wereld.
Jeruzalem is ook een belangrijke stad voor christenen en moslims. In Jeruzalem werd Jezus veroordeeld,
gekruisigd en begraven. Christenen geloven ook dat hij hier is verrezen. De apostelen begonnen de verhalen
van Jezus eerst te vertellen in Jeruzalem. Volgens de Islamitische traditie is de Profeet Mohammed
opgevaren naar de Hemel in Jeruzalem.
Nieuwe hemel en nieuwe aarde
De nieuwe hemel en nieuwe aarde gaat over een visioen uit de Openbaring van Johannes. In dit visioen zag
Johannes hoe de wereld vergaat en er een nieuwe aarde komt. Tegelijkertijd zag hij ook een nieuwe hemel
waaruit een nieuwe Jeruzalem naar beneden daalde op de nieuwe aarde.
Openbaring
Een openbaring is een manier waarop God iets over zichzelf bekend maakt aan mensen.
Openbaring van Johannes
De Openbaring van Johannes is de titel van het laatste boek van de Bijbel. Volgens het boek zelf kreeg een
zekere Johannes visoenen van Jezus toen hij gevangen zat op het eiland Patmos.
Satan
Satan is een Hebreeuws woord dat ‘tegenstander’ betekent. In de westerse wereld is het een eigennaam
voor de duivel geworden. De duivel is een figuur die het kwaad in de vorm van een persoonlijkheid is.
Tuin van eden
De tuin van Eden is een tuin die volgens Genesis 2 werd aangelegd door God. Volgens een van de twee
oorsprongsverhaal in Genesis woonden de eerste mensen, Adam en Eva, oorspronkelijk in de tuin. Na een
grote misstap werden ze door God uit de tuin gezet en werd de tuin voor de mensheid afgesloten.
Visioen
Een visioen is een geheim of beeld aan persoon wordt onthuld. Andere mensen kunnen deze onthulling niet
waarnemen. De ervaringen van Johannes in het boek Openbaring van Johannes worden vaak als visoenen
omschreven.
Bibliografie
3.6.1 De wereld van de Bijbel
Anderson, John E., “Creation,” In The Lexham Bible Dictionary, edited by John D. Barry et al.,
Bellingham, WA: Lexham Press.
Neal, D. A. and John Anthony Dunne. 2016. “Eden, Garden of,” In The Lexham Bible Dictionary,
edited by John D. Barry et al., Bellingham, WA: Lexham Press
Sargent, Lyman Tower. 2010. Utopianism: a very short introduction. Very short introductions 246.
Oxford: Oxford University Press.
3.6.2 De wereld van het verhaal
Barker, David C., en David H. Bearce. 2013. ‘End-Times Theology, the Shadow of the Future, and
Public Resistance to Addressing Global Climate Change’. Political Research Quarterly 66, no. 2:
267-79. https://doi.org/10/f4w4ws.
Freeden, Michael. 2003. Ideology: A Very Short Introduction. Oxford; New York: Oxford University
Press. http://site.ebrary.com/id/10266505.
Fulcher, James. 2004. Capitalism: a very short introduction. Very short introductions. Oxford: New
York: Oxford University Press.
Harrison, Kevin, en Tony Boyd. 2018a. “Environmentalism and Ecologism.” In Understanding
Political Ideas and Movements, 274-94. Manchester: Manchester University Press.
https://doi.org/1.0, initial-scale=1.0.
Harrison, Kevin, en Tony Boyd. 2018b. “Marxism and Anarchism.” In Understanding Political Ideas
and Movements, 237-55. Manchester: Manchester University Press.
https://doi.org/1.0, initial-scale=1.0.
“De kern van het Marxisme.” 2017. IsGeschiedenis. Accessed September 29, 2020.
https://isgeschiedenis.nl/nieuws/de-kern-van-het-marxisme.
Keown, Damien. 2013. Buddhism: a very short introduction. Fully updated new edition. Very short
introductions 3. Oxford: Oxford University Press.
“What Is Technological Utopianism?” 2020. Maize (blog). Accessed September 29, 2020.
https://www.maize.io/news/technological-utopianism/.
McNeish, Wallace. 2017. “From Revelation to Revolution: Apocalypticism in Green Politics.”
Environmental Politics 26, no. 6: 1035-54. https://doi.org/10/gg9fpq.
Mounce, Robert H. 1998. The Book of Revelation. Rev. ed. The new international commentary on
the New Testament. Grand Rapids, Mich: W.B. Eerdmans.
Sargent, Lyman Tower. 2010. Utopianism: a very short introduction. Very short introductions 246.
Oxford: Oxford University Press.
Steger, Manfred. 2013. Globalization: A Very Short Introduction. Oxford University Press.
https://doi.org/10.1093/actrade/9780199662661.001.0001.
Taylor, Mark H. 2016. “New Jerusalem”, In The Lexham Bible Dictionary, onder redactie van John
D. Barry e.a. Bellingham, WA: Lexham Press.
Technological Utopianism. 2020. In Wikipedia.
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Technological_utopianism&oldid=983877922.
Globalism. 2020. In Wikipedia.
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Globalism&oldid=987257825.
Herkomst afbeeldingen
3.4 Flick2 CC BY-SA 3.0
• https://www.flickr.com/photos/knight_lightness/5489649902
